Toeval in Deventer

Toeval in Deventer?

Op 24 september vierden Ineke en ik ons 40-jarig huwelijksfeest. Foto’s en andere herinneringen gaan vast nog langskomen in deze blog, of op andere wijze. De dag erna vertrokken we voor een midweek naar Holten. Doel: Deventer; de bakermat van mijn familie. Daarom nu eerst iets over deze korte vakantie, want er gebeurde nogal wat opmerkelijks. 

Een tijdje geleden werd ik gebeld door de heer Johans Kreek, gepensioneerd architect in Deventer. Hij is bezig met een boek over de bouwhistorie van de middeleeuwse Proosdij in Deventer. Tot dat complex behoorden Sandrasteeg 8 (het oudste stenen huis van Nederland) en Stromarkt 19, dat op dit moment (na cascorenovatie) dient als bouw- en directiekeet voor de bouw van een nieuwe gemeentelijke bibliotheek aan de Stromarkt. Stromarkt 19 zal deel gaan uitmaken van het nieuwe bibliotheekcomplex.

De heer Kreek bleek op zoek naar twee schouwstukken (geschilderde panelen op een haardschouw) die ooit onderdeel waren van dit enorme woonhuis. Een ervan (het offer van Abraham) is bij de restauratie van het oude stadhuis van Deventer (met schouw) geplaatst in een van de zalen ervan. Zie de afbeelding hiernaast.

Het raadsel van het verdwenen schouwstuk

Maar waar is het tweede schouwstuk? Daar was de heer Kreek naar op zoek. En omdat hij wist dat Stromarkt 19 in het bezit is geweest van mijn oudgrootvader Mr D.J. van Doorninck, 1740-1787, onder andere advocaat, en raad, schepen en burgemeester van Deventer, en dat na het overlijden van zijn weduwe Wilhelmina Elisabeth Mechteld Vijfhuis in januari 1835 werd geveild, was hij naar mij op zoek. Want in de veilingvoorwaarden stond dat de erven deze twee schouwstukken buiten de veiling hielden. Verder wist hij dat ik beheerder ben van zo'n 30 familieportretten. Zijn vraag was of zich in die verzameling wellicht het ontbrekende schouwstuk bevond.

Ik moest hem teleurstellen, want die verzameling bevat alleen portretten en geen genrestukken. Maar mijn nieuwsgierigheid naar Stromarkt 19 was gewekt, en de heer Kreek regelde dat de uitvoerder van de bouw ons een kijkje gunde in dit enorme pand. Naar men zegt werd dit destijds door mijn oudgrootvader rijkelijk gedecoreerd in de stijl Lodewijk XVI en later door zijn weduwe.
Op enig moment werd er door 50 werklieden aan gewerkt. Van die glorie is nu niets meer over, behalve het casco en de (beide?) schouwstukken.

Een toevallige(?) ontmoeting

We waren wat vroeg voor onze afspraak met de heer Kreek, dus we wandelden even naar de Broerenkerk. Ineke had tevoren tegen me gezegd dat het haar niet zou verbazen als we weer bij toeval zouden stuiten op Dr Clemens Hogenstijn, oud stadshistoricus van Deventer. Altijd als we in Deventer zijn lopen we hem tegen het lijf, wat ons de gelegenheid biedt om hem weer vragen te stellen. En ja hoor, wie loopt er langs de Broerenkerk met echtgenote en rolkoffer van het station naar huis, terug van een vakantie? Clemens! Natuurlijk weer even bijgepraat.

Bezoek aan de Stromarkt

Het bezoekje aan Stromarkt 19 was zeer de moeite waard. We liepen ernaar toe via de Sandrasteeg, en bewonderden nummer 8, gerestaureerd door de heer Kreek, die de glazen gevelbescherming liet ontwerpen door Mick Eekhout (Octatube) uit Delft. Gaande het gesprek bleek dat de heer Kreek in Delft studie- en huisgenoot is geweest van Prof. Dr Ir Mick Eekhout, een goede kennis van ons beiden.

Bij een kopje thee/koffie na afloop vertelde de heer Kreek dat hij jaren in Diepenveen had gewoond, naast de kerk. Zijn huis bleek tegenover dat van tante Ank Arriëns – van Doorninck te liggen. Hij had haar goed gekend.

Ik had hem beloofd om te proberen een kopie van een afbeelding van een ander pand aan de Stromarkt (24 t/m 28) te maken. De tekening van dat pand hangt in mijn studeerkamer en is afkomstig uit mijn ouderlijk huis. Het was de woning van Ds. Anspach. Zijn dochter Alida Adolphine was mijn overgrootmoeder. De beloofde kopie lukte niet. Wie schetst mijn verbazing toen de heer Kreek een artikel uit zijn tasje peuterde (“Het kapittel van Lebuinus in Deventer”) waarin een afbeelding van de tekening stond (afb. 78, tekening uit 1862, collectie museum De Waag), terwijl de originele tekening in mijn bezit gesigneerd is in 1888, en op een paar punten ook afwijkt). Maar ongetwijfeld van dezelfde tekenaar, want hij had nog steeds moeite met perspectief, net als in 1862.

Maar de grootste verrassing kwam nog: Johans Kreek vertelde ons dat ook dit pand aan de Stromarkt, gelegen schuin tegenover Stromarkt 19, in bezit was van een Van Doorninck, Mr. D.J., wethouder, en kleinzoon van mr D.J. en zijn echtgenote W.E.M. Vijfhuis. Mogelijk had hij het geërfd en verhuurd? Hij verkocht het rond het midden van de 19^e eeuw aan ds. J.A. Anspach, de schoonvader van zijn zoon Mr. J.I. van Doorninck, die met Alida Adolphine Anspach getrouwd was.


Nu was een dominee in die tijd niet erg vermogend, en ook het traktement hield niet over.
Zuinigheid was dus troef. Het verhaal gaat in de familie dat ds. Anspach met een schep de straat opging, als hij daar iets ontwaarde: hij schepte het op en sprak: “kostelijke paardenmest, kinderkens”, en hij stortte het in zijn tuin. Samen met Johans Kreek liepen we nog even naar het Geert Grootehuis, met een prachtige glazen toegang van, jawel, Mick Eekhout.

We namen daarna ook nog even een kijkje in het schitterende nieuwe deel van het stadhuis van Deventer (architecten Neutelings en Riedijk). Aan de balie ontmoette Ineke opnieuw Clemens Hogenstijn en een oud-medewerker van de facilitaire dienst, die daar stonden in verband met een vergadering. En deze vertelde dat het schouwstuk “het offer van Abraham” door hem begin jaren 80 bij de restauratie van het oude stadhuis op een van de zolders gevonden was, en dat hij het had laten plaatsen in een van de zalen van het oude stadhuis. Nu nog het tweede schouwstuk. Maar na zoveel toeval kan dit niet uitblijven.

Tenslotte kregen we via een medewerker van de facilitaire dienst van de gemeente Deventer, de heer Van Vilsteren, toegang tot het oude stadhuis. Hij regelde dat een medewerkster van de beveiligingsdienst ons rondleidde. We inspecteerden de in bruikleen gegeven portretten van twee voorouders, en zagen het ene schouwstuk in de commissiekamer. En wat een interesse toonde deze islamitische mevrouw. Natuurlijk kende zij het verhaal van het offer van Abraham. Zoals zij zei: “Ja, dat verhaal komt ook in onze heilige boeken voor. Maar wat fijn dat u er mij meer over vertelt!” Wat bleek deze mevrouw een sieraad voor de gastvrijheid in het Deventer stadhuis! 

Kortom: een heerlijke vakantie, na een prachtig feest. Maar nu weer even het medische circuit: maandag 13 november is het weer CT-scan en bloedprikken; donderdag 7 december hoor ik van de endocrinoloog de uitslagen. Spannend. Duimen maar weer. Half december volgt vermoedelijk een nieuwe blog.